42 630 06 34 | 606 982 766 rafal.jablonski@notariusze.lodz.pl

Darowizna

darowiznaW myśl art. 888. § 1. Kodeksu cywilnego przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku.

Wynika z tego, że darowizna jest bezpłatnym świadczeniem jednej osoby (darczyńcy) na rzecz drugiej (obdarowanego). Podmiotem umowy darowizny może być osoba fizyczna lub prawna i nie ma ograniczenia, żeby była to jedna osoba. Darczyńcą i obdarowanym może być więcej osób np. rodzice mogą wspólnie podarować mieszkanie swoim dzieciom.

Co może być darowizną?

Przedmiotem darowizny może być praktycznie wszystko. Może to być przeniesienie prawa własności nieruchomości czy samochodu, czy też określona kwota pieniężna, a także zwolnienie obdarowanego z długu. Oznacza to, że przedmiotem darowizny może być mieszkanie lub inna nieruchomość, samochód, pieniądze, różne wartościowe przedmioty.

Jak dokonać darowizny?

Sposób dokonania darowizny określa art. 890 Kodeksu Cywilnego

§ 1.Oświadczenie darczyńcy powinno być złożone w formie aktu notarialnego. Jednakże umowa darowizny zawarta bez zachowania tej formy staje się ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione.

§ 2. Przepisy powyższe nie uchybiają przepisom, które ze względu na przedmiot darowizny wymagają zachowania szczególnej formy dla oświadczeń obu stron.

Wynika z tego, że darowizna jest umową, którą co do zasady zawiera się w formie aktu notarialnego. Darczyńca powinien w sposób dostateczny i niebudzący wątpliwości wyrazić swoją chęć dokonania bezpłatnego przysporzenia na rzecz drugiej strony przed notariuszem. Druga strona powinna natomiast oświadczyć, że darowiznę przyjmuje. Może to uczynić w tym samym lub odrębnym akcie notarialnym, ale także ustnie lub w sposób dorozumiany.

W chwili złożenia tych oświadczeń darczyńca przekazuje na rzecz obdarowanego określony przedmiot, który od tej chwili jest własnością obdarowanego.

Forma aktu notarialnego umowy darowizny daje największe bezpieczeństwo, jednak nie jest konieczna we wszystkich sytuacjach.

Umowa darowizny bez notariusza

W większości przypadków umowę darowizny można zawrzeć w zwykłej formie pisemnej bez udziału notariusza. Jest to najpopularniejsza forma umowy stosowana w „codziennych” sytuacjach:

  • gdy darczyńca chce przekazać określoną sumę pieniędzy w gotówce
  • dokonał przelewu na konto obdarowanego
  • chce wręczyć określoną rzecz
  • przekazać samochód (kluczyki i dokumentację samochodu)

Taka możliwość istnieje jeśli przedmiot darowizny ma być wykonany natychmiast i nie ma ryzyka opóźnienia lub rozmyślenia się darczyńcy.

Darowizna u notariusza

Bezwzględnie formę aktu notarialnego musi mieć:

  • darowizna mieszkania,
  • własności nieruchomości,
  • użytkowania wieczystego nieruchomości
  • praw spółdzielczych
  • przedsiębiorstwa

Ponadto jeśli wykonanie umowy darowizny ma być w późniejszym terminie lub jest obwarowane jakimś warunkiem umowa powinna mieć formę notarialną.

Co daje zawarcie umowy w formie aktu notarialnego?

Jeśli umowa darowizny zostanie wykonana, wtedy nie ma znaczenia czy została zawarta u notariusza lub w innej formie. Obdarowany i darczyńca uzyskują wszystkie uprawnienia przewidziane w przepisach kodeksu cywilnego.

Jeśli natomiast darczyńca nie spełni przyrzeczonego świadczenia, a umowę darowizny zawarliśmy w formie aktu notarialnego, obdarowany może dochodzić przed sądem wykonania umowy i domagać się od darczyńcy wydania rzeczy będącej przedmiotem umowy darowizny. W przypadku umowy zawartej w zwykłej formie pisemnej lub ustnej obdarowany nie może dochodzić wykonania darowizny, ponieważ umowa jest nieważna.

Zawierając umowę darowizny przed notariuszem obowiązek zgłoszenia darowizny do Urzędu Skarbowego i odprowadzenia podatku ma notariusz.

Dokumenty potrzebne do zawarcia umowy darowizny u notariusza

W przypadku zawierania umowy darowizny nieodzowne jest okazanie dowodów osobistych stron umowy. Notariusz przy dokonywaniu każdej czynności notarialnej bezwzględnie musi potwierdzić tożsamość osób.

Aby dokonać u notariusza darowizny nieruchomości konieczne są następujące dokumenty:

  • dowód własności nieruchomości (akt notarialny czy orzeczenie sądu)
  • odpis z księgi wieczystej
  • wypis z ewidencji gruntów
  • wypis z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.

Jeżeli chcemy darować spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu niezbędne są:

  • podstawa nabycia prawa do lokalu,
  • odpis z księgi wieczystej
  • zaświadczenie wydane przez spółdzielnię mieszkaniową o stanie prawnym
  • zaświadczenie wydane przez spółdzielnię mieszkaniową o położeniu i powierzchni lokalu jeżeli ma być założona księga wieczysta

Zgłoszenie darowizny do Urzędu Skarbowego

Darowiznę, w terminie 6 miesięcy od podpisania umowy lub dokonania/uzyskania darowizny, trzeba zgłosić do Urzędu Skarbowego. Jeśli umowa została zawarta w formie aktu notarialnego, wtedy obowiązek zgłoszenia ciąży na notariuszu, który od obdarowanego pobierze należny podatek i przekaże go do odpowiedniego US. Jeśli umowa zawarta została w innej formie, zgłoszenia dokonuje obdarowany. Nie zgłasza się tylko darowizn, które nie przekraczają kwoty zwolnienia podatkowego dla danej grupy, o których będzie mowa w dalszej części artykułu.

Zgłoszenia darowizny trzeba dokonać na specjalnych formularzach, gdzie należy opisać:

  • przedmiot darowizny np. kwota pieniędzy, a w przypadku samochodu marka, rok produkcji, numer rejestracyjny.
  • dane darczyńcy z jego numerem PESEL i NIP.

Podatek od darowizny

Otrzymanie darowizny podlega opodatkowaniu. Kwota podatku zależy od kwoty nabytej darowizny oraz przynależności do określonej grupy podatkowej. Wyróżnia się 3 grupy podatkowe zależne od stopnia pokrewieństwa pomiędzy darczyńcą i obdarowanym. Podatek jest tym wyższy, im dalsze jest pokrewieństwo.

Grupa I

  • małżonek (obecny, nie były)
  • zstępni (np. syn, córka, wnuki, prawnuki oraz osoby, które przebywają lub przebywały w rodzinie zastępczej, w rodzinnym domu dziecka, w placówce opiekuńczo – wychowawczej lub w regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej, o których mowa w ustawie z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2020 r. poz. 821)
  • wstępni (np. matka, ojciec, dziadkowie oraz osoby tworzące rodzinę zastępczą, prowadzące rodzinny dom dziecka lub pracujące z dziećmi w placówce opiekuńczo-wychowawczej lub w regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej)
  • rodzeństwo
  • pasierb
  • ojczym
  • macocha
  • teściowie
  • zięć
  • synowa

Grupa II

  • zstępni rodzeństwa (np. siostrzeniec, bratanek),
  • rodzeństwo rodziców (np. wuj, ciotka),
  • zstępni i małżonkowie pasierbów,
  • małżonkowie rodzeństwa (np. mąż siostry) ,
  • rodzeństwo małżonków (np. brat żony- szwagier),
  • małżonków rodzeństwa małżonków (np. mąż siostry męża),
  • małżonków innych zstępnych (np. żona wnuka).

Grupa III

  • inni nabywcy

Zwolnienie z podatku od darowizny

Zwolnienie od podatku od darowizny przysługuje tylko osobom z najbliższej rodziny. Z podatku zwolniony jest:

  • małżonek
  • zstępni
  • wstępni
  • pasierbowie
  • rodzeństwo
  • ojczym
  • macocha

Ponadto osoby te muszą spełnić następujące warunki:

  • zgłosić nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych do US w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego
  • pieniądze muszą być przelane na konto bankowe obdarowanego
  • przelewy muszą być dokładnie opisane, musi być stwierdzenie, że jest to darowizna i kto komu przekazuje darowiznę np. „Darowizna dla mojego syna Jana Nowaka”
  • przelew darowizny musi być udokumentowany wydrukiem z rachunku bankowego lub przekazem pocztowym

Poszczególnym grupom podatkowym przypisano kwoty wolne od podatku i darowizny do tej kwoty nie trzeba zgłaszać do Urzędu Skarbowego i płacić podatku od darowizny. Kwoty te są następujące:

  • 10 434 zł dla osób z I grupy
  • 7 878 zł dla osób z II grupy
  • 5 308 zł  dla osób z III grupy

Ze zwolnienia z podatku od darowizny można skorzystać raz na 5 lat.

UWAGA: Od dnia 1 lipca 2023 obowiązywać bedą nowe stawki w następującej wysokości:

  • 36 120 zł od jednej osoby w przypadku osób należących do I grupy podatkowej;
  • 27 090 zł od jednej osoby w przypadku nabywców z II grupy podatkowej;
  • 18 060 zł od jednej osoby w przypadku nabywców z III grupy podatkowej.

Odwołanie darowizny

Odwołanie przekazanej darowizny może zostać dokonane nawet kilka lat po jej wykonaniu lub przed jej wykonaniem. Do odwołania darowizny może dojść w szczególnych przypadkach określonych przez kodeks cywilny. Darowiznę można odwołać w następujących sytuacjach:

  • gdy po zawarciu umowy darowizny, obdarowany dopuścił się względem darczyńcy rażącej niewdzięczności, a działanie lub zaniechanie skierowane bezpośrednio przeciwko darczyńcy musi być rażącym naruszeniem norm społecznych i obyczajowych (np. przemoc fizyczna, psychiczna, znęcanie się, nieudzielanie pomocy, niewypełnienie obowiązku alimentacyjnego, zaniedbanie, kradzież czy oszustwo)
  • gdy po zawarciu umowy stan majątkowy darczyńcy uległ poważnej zmianie, a wykonanie darowizny może spowodować uszczerbek własnego utrzymania darczyńcy albo dla ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych.

Odwołanie darowizny następuje poprzez złożenie obdarowanemu pisemnego oświadczenia o odwołaniu darowizny zawierającego uzasadnienie oraz żądanie zwrotu przekazanego przedmiotu. Samo oświadczenie jednak nie przywraca pierwotnego stanu własności przedmiotu darowizny. Obdarowany musi złożyć oświadczenie o zwrotnym przekazaniu przedmiotu darowizny. Gdy obdarowany nie godzi się na oddanie przedmiotu darowizny, darczyńca może wytoczyć powództwo o stwierdzenia obowiązku złożenia przez obdarowanego woli co do przeniesienia własności na darczyńcę.

W przypadku darowizny wykonanej, jej odwołanie możliwe jest w ciągu 1 roku od dnia, powzięcia przez darczyńcę wiadomości o dokonanym przez obdarowanego  akcie niewdzięczności. Darowizna niewykonana może zostać odwołana do momentu jej wykonania, czyli przekazania przedmiotu umowy.